Sarsak elek sistemlerinde rulman yağlaması “ayda bir gres basalım” rahatlığında yürüyen bir iş değildir; çünkü rulman, aynı anda yüksek devir, yüksek ivme, şok yükleri, toz/nem ve bazen yüksek sıcaklık ile boğuşur. Bu şartlarda rulmanın ömrünü uzatmanın anahtarı, yalnızca “doğru gres seçimi” değil; o gresin doğru miktarda ve doğru sıklıkta sisteme taze şekilde girip, eskimiş gresi dışarı taşıyabilmesidir. Bu yüzden “doğru yağlama sıklığı” sorusunun en doğru cevabı tek bir sayı değil; makinenin çalışma rejimine göre belirlenen, sahada doğrulanan bir bakım standardıdır.
Aşağıda hem pratik bir “vardiya planına çevrilebilir” yaklaşım hem de hız/ivme/sıcaklık değiştikçe sıklığı nasıl ayarlayacağınızı anlatan teknik çerçeve bulacaksınız. Ama önce en kritik prensip: sarsak elek rulmanında amaç, rulmanı gresle doldurmak değil; greste yaşlanmayı yönetmek ve kontaminasyonu dışarı itmektir. Aşırı gres, yatakta “çalkalama” (churning) ile ısıyı yükseltir; yetersiz gres ise metal-metal temasına ve hızla hasara gider. Dolayısıyla “daha çok basmak” çoğu zaman “daha iyi” değildir; “daha doğru aralıkla, daha doğru miktarda basmak” iyidir.
1) Referans Noktası: Yağlama Sıklığı “Çalışma Saati” ile Tanımlanır
Sarsak elek bakımında yağlama sıklığını doğru tarif etmek için “kaç günde bir?” yerine kaç çalışma saatinde bir? sorusunu sorarsınız. Çünkü elek 24/7 çalışıyorsa haftalık plan başka, günde 6 saat çalışıyorsa başka olur. Bu nedenle bakım planını şu şekilde kurun:
- Adım 1: sarsak elek uyartım/eksantrik (exciter) milinin rulman devir sayısını (rpm) netleştirin.
- Adım 2: Rulman tipini ve ölçüsünü bulun (ör. küresel makaralı rulman serileri: 22318, 22322 vb.).
- Adım 3: Üretici tablosundan relubrication interval (yeniden gresleme aralığı) saatini baz alın.
- Adım 4: Saha koşullarına göre (ısı, ivme, toz, nem, dik montaj, sıcak malzeme) kısaltma katsayısı uygulayın.
- Adım 5: Bu aralığı vardiyaya çevirin ve “her X saatte bir, Y gram” standardını yazılı hale getirin.
2) Sarsak Elek İçin Pratik Yağlama Aralığı Örnekleri (Hız + Rulman Boyutu)
Sarsak elek uygulamalarında yaygın kullanılan küresel makaralı rulmanlar için, tipik koşullarda (yaklaşık 5g ivme ve 70°C’ye kadar rulman sıcaklığı) “çalışma saati” bazlı aralıklar aşağıdaki gibi okunur. Burada amaç ezbere sayı vermek değil; planı vardiya gerçekliğine çevirecek bir ölçek sunmaktır.
2.1) 1500 rpm civarı çalışan sarsak elek sistemleri
1500 rpm, birçok sarsak elek hattında pratikte karşılaşılan bir bandır. Bu hızlarda, orta-büyük rulmanlarda aralıklar hızlıca kısalır. Örneğin 22318 sınıfına yaklaşan rulmanlarda 1500 rpm’de aralık yaklaşık 50 saat seviyesine iner; daha küçük serilerde 100–150 saat bandı görülebilir. Bu ne demek?
- 24 saat çalışan tesis: 50 saat ≈ 2 günde bir; 100 saat ≈ 4 günde bir; 150 saat ≈ 6 günde bir plan demektir.
- Tek vardiya (8–10 saat) çalışan tesis: 50 saat ≈ haftada 1 kez; 100 saat ≈ iki haftada 1; 150 saat ≈ 2–3 haftada 1 olur.
2.2) 2000 rpm civarı çalışan sarsak elek sistemleri
2000 rpm’e çıktığınızda, gresin kesme (shear) ve ısıl yüke maruziyeti artar. Bu seviyede bazı rulman boyutlarında aralıklar 10 saat gibi agresif değerlere inebilir. Bu, “vardiyada bir” veya “günde birkaç kez” yağlamaya kadar düşer. Burada kritik olan, manuel yağlama ile bu disiplini sürdüremiyorsanız merkezi/otomatik yağlama kurgusuna geçmenizdir; aksi durumda plan kağıtta kalır.
2.3) 900–1200 rpm bandında çalışan sarsak elek sistemleri
900–1200 rpm bandında aralıklar genelde daha “insani”dir: küçük rulmanlarda 300–500 saat, orta rulmanlarda 150–250 saat, büyük rulmanlarda 50–150 saat gibi okunur. Ancak sarsak elek gibi yüksek dinamik yük altında çalışan ekipmanda ivme ve kontaminasyon etkisi yüzünden, bu değerleri “konveyör rulmanı” mantığıyla yorumlamak doğru değildir; aynı saat değeri iki farklı tesiste bambaşka sonuç verir.
3) Yağlama Sıklığını Kısaltmanız Gereken Durumlar
Sarsak elek rulmanlarında yağlama sıklığını belirleyen “gizli patronlar” şunlardır: sıcaklık, ivme, toz/nem, hava akımı, yük ve montaj yönü. Bu faktörler kötüleştiğinde, temel aralığı kısaltmanız gerekir. Sahada pratik çalışan bir kural seti:
- Rulman sıcaklığı 70°C üstüne çıkıyorsa: Aralığı en az %30–%50 kısaltın ve gresin sıcaklık dayanımını yeniden değerlendirin.
- İvme 5g üstüne çıkıyorsa (genlik/ivme yüksek): Aralığı kısaltın; çünkü gres mekanik olarak daha hızlı “yumuşar” ve yapısı bozulur.
- Çok tozlu/nemli ortam: Hedef yalnız yağlama değil, kontaminasyonu purj (dışarı itme) etmektir; daha sık ve daha küçük dozlarla tazeleme çoğu zaman daha iyi sonuç verir.
- Dik mil veya yerçekimi etkisi belirgin montaj: Aralığı yaklaşık 2 kat kısaltmayı düşünün.
- Sıcak malzeme eleniyorsa: “Günde birkaç kez” yağlama gerekebilir; burada manuel plan çoğu zaman sürdürülemez, otomasyon mantıklıdır.
4) Doğru Yağlama Sıklığı, Doğru Yağlama Yöntemiyle Birlikte Gelir
Sarsak elek için doğru aralığı seçip uygulamayı yanlış yaparsanız kazanım sınırlı kalır. Aşağıdaki uygulamalar, sahada arıza oranını düşüren “küçük ama ölümcül derecede önemli” ayrıntılardır.
4.1) Makine dönerken yağlayın
Rulman içinden taze gresin geçip eski gresi dışarı sürmesi için ideal koşul, rulmanın çalışırken yağlanmasıdır. Duruşta basılan gres, rulmanın içinden kanal açmadan gövdede kalabilir. Bu da “yağladık” hissi verip aslında rulmanı aç bırakır. Elbette iş güvenliği prosedürleri tartışmasız önceliktir; doğru koruyucu ekipman ve güvenli erişim düzenekleri ile süreç tasarlanmalıdır.
4.2) Miktarı standardize edin (gram bazında)
Sıklık kadar önemli konu miktardır. Her yağlama noktasında “kaç pompa” yerine “kaç gram” standardı hedefleyin. Çünkü farklı gres tabancaları farklı debi verir; aynı teknisyen bile gün içinde farklı basabilir. Kalibrasyon yapıp “1 pompa = X gram” bilgisini bakım panosuna taşımak, sarsak elek rulman ömrünü uzatan pratik ve ölçülebilir bir iyileştirmedir.
4.3) Aşırı gresin yan etkisini unutmayın
Aşırı gres, rulman içinde çalkalanarak ısı üretir; ısı yükselince gres daha hızlı oksitlenir ve yağ filmini kaybeder. Bu kısır döngü, “çok bastık ama rulman yine yandı” hikâyelerinin klasik nedenidir. Daha doğru strateji: küçük doz + doğru aralık + doğru purj. Bu yaklaşım, özellikle tozlu işletmelerde rulmanın içine “çamur gibi” kontaminasyon taşıyan kirli gresi dışarı atma konusunda belirgin fark yaratır.
5) Merkezi Yağlama Ne Zaman “Şart” Olur?
Yağlama aralığınız 50 saat ve altına düşüyorsa (veya 2000 rpm gibi yüksek hızlarda 10–20 saat seviyelerine iniyorsanız), manuel yağlama disiplinini korumak zorlaşır. Bu noktada merkezi yağlama devreye girer. Merkezi yağlama size üç temel avantaj sağlar:
- Zamanlama doğruluğu: İnsan unutkanlığını sistem devralır, bakım standardı istikrarlı hale gelir.
- Miktar doğruluğu: Gram/saat bazında explained (tanımlı) dozaj ile aşırı gres ve yetersiz gres dalgalanması azalır.
- Kontaminasyon kontrolü: Düzenli purj sağlanır; kapalı kartuş kullanımı ile gresin kirlenme riski düşer.
Güncel bakım trendi, “takvim bazlı bakım” yerine durum bazlı bakımtır: rulman sıcaklığı, titreşim ve gerekirse ultrason ölçümüyle gresin “bitme” sinyalleri takip edilir. Sarsak elek gibi kritik ekipmanda sensörlü yaklaşım, sadece arıza riskini azaltmaz; doğru aralığı sahaya göre optimize ederek gereksiz gres tüketimini ve plansız duruş maliyetlerini de düşürür. Bu, hem maliyet hem çevresel etki açısından daha akıllı bir çizgidir.
6) Sarsak Elek Yağlama Sıklığı İçin Sık Sorulan 5 Soru
1. “Tek bir ideal yağlama aralığı söyleyebilir misiniz?”
Tek bir sayı çoğu zaman yanıltır. Doğru yaklaşım, rpm + rulman boyutu tabanlı saat aralığını alıp, sıcaklık/ivme/toz/nem gibi faktörlerle sahaya göre kısaltmaktır.
2. “Yağlamayı haftada bir yapıyoruz, yeterli mi?”
Eğer rulmanınızın referans aralığı 50 saat ise, 24/7 çalışan tesiste haftada bir yağlama yetersiz kalır. Haftada bir, ancak çalışma saati düşükse veya hız/rulman boyutu uygunsa mantıklıdır.
3. “Gresi daha sık basınca neden ısınıyor?”
Muhtemel sebep aşırı gres ve çalkalama kaynaklı ısı artışıdır. Sıklığı artırırken miktarı düşürmek çoğu zaman daha doğru stratejidir.
4. “Rulmanı durdurup yağlamak daha güvenli değil mi?”
İş güvenliği prosedürleri her zaman önceliklidir; ancak teknik olarak rulman içinde efektif dolaşım için yağlama çalışma sırasında daha verimlidir. Güvenli bir uygulama yöntemi (korumalar, uygun ekipman, prosedür) ile süreç tasarlanmalıdır.
5. “Gres seçiminde en kritik kriter nedir?”
Sarsak elek uygulamalarında gresin mekanik stabilitesi ve yük taşıma (EP) performansı öne çıkar. Ayrıca sıcaklık ve su direnci de ortamınıza göre belirleyici olur. Yanlış gres, doğru sıklığı bile boşa düşürebilir.
